تعریف بنیادی ماهواره (Satellite)
ماهواره (Satellite) یعنی هر جسمی که به دور جسم دیگر در گردش باشد و ریشه اصلی این لغت در زبان لاتین نیز به‌معنای همراه، وابسته و ملازم است. تا قبل از اینکه گالیله ماه‌های سیاره مشتری (ژوپیتر) را کشف نکرده بود، کلمه "ماه" دقیقا مفهوم ماهواره را داشت.
....
تعریف بنیادی ماهواره (Satellite)
ماهواره (Satellite) یعنی هر جسمی که به دور جسم دیگر در گردش باشد و ریشه اصلی این لغت در زبان لاتین نیز به‌معنای همراه، وابسته و ملازم است. تا قبل از اینکه گالیله ماه‌های سیاره مشتری (ژوپیتر) را کشف نکرده بود، کلمه "ماه" دقیقا مفهوم ماهواره را داشت.
پس از کشف چهار"ماه" در سیاره مشتری، "جانز کپلر" از گالیله خواست تا نام "ماه" سایر کرات را به ماهواره تغییر دهد و فقط "ماه" کره زمین به نام "ماه" باقی بماند. اما این نام در سال 1957 و زمانی که "اسپوتنیک 1" به‌عنوان نخستین ماهواره دنیا در مدار زمین قرار گرفت، بار دیگر دچار تغییر شد، چراکه در این زمان باید با یک تعریفی جدید، ماهواره‌های طبیعی از ماهواره‌های مصنوعی و ساخته دست بشر متمایز می‌شد و بر این اساس قرار شد به ماهواره‌ای که در مدارهایی در فضا به دور زمین یا سیارات دیگر می‌چرخد، ماهوا/ره مصنوعی (قمر مصنوعی) گفته شود. برای اولین بار در دنیا، ایده استفاده از ماهواره مصنوعی (قمر مصنوعی) در پایان جنگ جهانی دوم بر سر زبان‌ها افتاد. " آرتور سی‌کلارک"، دانشمند و نویسنده انگلیسی که از او به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین خالقان داستان‌های تخیلی نیز یاد می‌کنند، نخستین پیشنهاد قرار دادن یک ماهواره ارتباطی را در مدار ژیوسنکرون (کلارک) زمین را داد. ماهواره مدنظر وی قرار بود در فاصله 36 هزار کیلومتری سطح زمین و بالای خط استوا قرار گیرد، به‌گونه‌ای که قابلیت دسترسی به 40 درصد سطح زمین را داشته باشد و بتوان از آن برای پوشش سیگنال‌های رادیویی و تلویزیونی استفاده کرد.
تاریخچه ماهواره ؛ نخستین ماهواره‌های جهان
به هر حال 12 سال از زمان مطرح شدن بحث‌های اولیه درباره ماهواره‌ها گذشته بود که شوروی سابق، برای نخستین بار در دنیا ماهواره‌ای را در تاریخ چهارم اکتبر سال 1957 و با نام "اسپوتنیک1" (اسپوتنیک در زبان روسی یعنی ماهواره) به فضا پرتاب کرد. کشور شوروی با پرتاب این ماهواره به فضا در دوران جنگ سرد، باعث شگفتی کشورهای غرب و آمریکا شد. پرتاب این ماهواره که بخشی از برنامه ماهواره‌ای شوروی بود، باعث آغاز عصر فضا و مسابقه فضایی در دنیا شد. این ماهواره به اندازه توپ بسکتبال و وزن آن در حدود 83 کیلوگرم بود. "اسپوتنیک 1" دارای دو فرستنده رادیویی در طول موج‌های 20 و40 مگاهرتز بود و در مداری بیضوی و در ارتفاع متوسط 250 کیلومتری به مدت 98 دقیقه به دور کره زمین می‌چرخید. ولی نخستین ماهواره با کاربرد تخصصی که در مدار زمین قرار گرفت، از نوع مخابراتی و با نام "تله استاد" بود. این ماهواره که متعلق به شرکت "ای‌تی‌اندتی" بود، در سال 1962 با یک موشک دلتا به فضا پرتاب شد. تله استاد که برای مخابره برنامه‌های تلویزیونی طراحی شده بود، توانست امکان ارسال و دریافت برنامه‌های تلویزیونی را بین آمریکا و اروپا فراهم کند، در عین حال به انتقال مکالمات تلفنی نیز می‌پرداخت.
نیم نگاهی به آمار ماهواره ها از ابتدا تا کنون
بر اساس اطلاعات موجود، از سال 1975 تاکنون بیش از چهار هزار و 949 ماهواره ثبت شده در فضا وجود دارد که متعلق به 42 کشور دنیاست. از میان کشورهای دارای ماهواره تنها 18 کشور توسعه‌یافته هستند و در میان کشورهای آسیایی نیز تنها 9 کشور دارای این تکنولوژی هستند که شش کشور آسیایی دارای ماهواره، در همسایگی ایران قرار دارند. ترکیه، روسیه، امارات متحده عربی، پاکستان و عربستان کشورهای همسایه ایران هستند که از تکنولوژی ماهواره‌ای بهره‌مند هستند. به اعتقاد برخی از کارشناسان سرمایه‌گذاری جهانی، به‌ویژه قدرت‌های بزرگ در امور فضا، عملیاتی بودن بیش از 260 ماهواره تجاری مخابراتی در مدار ثابت هم‌زمان درخواست ثبت هزاران نقطه مداری در باندهای مختلف فرکانس از طرف کشورهای جهان، تاسیس و بهره‌برداری از ایستگاه بین‌المللی فضایی و پخش صدها کانال تلویزیونی هم‌زمان در سراسر جهان، جمع‌آوری اطلاعات محیطی و منابع طبیعی همگی حکایت از درجه اهمیت فوق‌العاده این صنعت استراتژیک دارد.
گروه بندی ماهواره‌ها
شاید پس از پرتاب نخستین ماهواره تخصصی جهان در سال 1962 بود که بحث دسته‌بندی ماهواره‌ها آغاز شد. کارشناسان نیز در حال حاضر ماهواره‌ها را با توجه به معیارهای مختلفی از قبیل "ارتفاع آن‌ها از کره زمین" و "کاربرهای آن‌ها" تقسیم می‌کنند. بر این اساس، ماهواره‌های "کم‌ارتفاع"، "ارتفاع متوسط"، "مدار هم‌گردش" و "مدار هم‌گردش- بدون حرکت" از انواع ماهواره‌ها با توجه به ارتفاع آن‌ها از کره زمین محسوب می‌شوند. در عین حال کارشناسان ماهواره‌ها را بر اساس کاربرد به 10 گروه تقسیم می‌کنند:
ماهواره های نجومی
ماهواره نجومی که جهت کشف کهکشان‌ها، سیارات و دیگر کرات آسمانی به فضا پرتاب می‌شود.
ماهواره‌های ارتباطاتی
ماهواره‌های ارتباطاتی که عمدتا برای ارتباطات مخابراتی و رادیویی مورد استفاده قرار می‌گیرد و گفته می‌شود که این ماهواره‌ها معمولا در مدار GEO قرار می‌گیرند. ماهواره‌های تلویزیونی، رادیویی و اینترنتی در این دسته‌بندی قرار می‌گیرند.
ماهواره‌های اکتشافی زمینی
ماهواره‌های اکتشافی زمینی که جهت اکتشافات غیرنظامی از زمین نظیر تهیه نقشه، بررسی‌های محیطی و غیره مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ماهواره‌های مکان‌یاب
ماهواره‌های مکان‌یاب که برای مشخص کردن مکان اشیا یا وسایل مانند مکانی‌یابی کشتی‌ها، استفاده می‌شود.
ماهواره‌های جاسوسی
ماهواره‌های شناسایی و اکتشافی که نام دیگرشان ماهواره‌های جاسوسی است. این نوع از ماهواره‌ها عملکردی مشابه ماهواره‌های اکتشافی زمینی دارند با این تفاوت که کاربرد نظامی نیز دارند.
ماهواره‌های خورشیدی
که به‌منظور قرار گرفتن در مدارهای با ارتفاع بسیار بالا از سطح زمین ساخته می‌شوند.
ایستگاه‌های فضایی
ایستگاه‌های فضایی در واقع این ایستگاه‌ها نیز نوعی ماهواره محسوب می‌شوند که جهت استقرار فضانوردان در فضا ساخته می‌شود.
ماهواره‌های آب‌وهوایی نیز همان‌طور که از نامشان پیداست مختص آب‌وهوا هستند.
ماهواره‌های کوچک
ماهواره‌های کوچک که در وزن و حجم‌های خیلی کوچک درست می‌شوند و وزن آن‌ها بین 10 تا 500 کیلوگرم است که نخستین ماهواره ایرانی که در فضا قرار دارد (سینا1) جزء این گروه‌از ماهواره‌ها محسوب می‌شود.
ماهواره "کاو"
ماهواره "کاو" نام دیگر این ماهواره "کپسول زمان" است. کار آن ضبط پیغام‌های اهل کره زمین در زمان حال برای اهالی کره زمین در 50 هزار سال دیگر است که قرار بوده در سال جاری میلادی با پشتیبانی و نظارت یونسکو و سازمان فضایی اروپا به فضا پرتاب شود.
